Na Palama je stvorena Republika Srpska i postavljeni temelji njene državnosti i zato je i predloženo da po novom ustavu dobije status prestonice. Pale su i, s obzirom da je Sarajevo ostalo bez srpskog življa posle rata, simbolički naslednik srpskog Sarajeva, objašnjava istoričar Aleksandar Raković.
Zabuna koja je nastala posle najave da će po novom ustavu Republike Srpske ovaj entitet zapravo imati, kako su neki protumačili, „dva glavna grada“ nije tačna, napominje naš sagovornik, jer prestonica je simbolički status, dok je Banjaluka adminstrativna prestonica RS to jest, njen glavni grad.
Pale kao simbol srpskog Sarajeva
I to nije retka pojava, dodaje on, jer slično je i Crnoj Gori gde je Cetinje proglašeno za prestonicu ove države, a Podgorica je glavni grad.
„S obzirom da je Sarajevo ostalo uglavnom izvan Republike Srpske i da je Banjaluka najveći grad u RS, ona jedina ima prostorne i administrativne kapacitete da se u njemu smesti državna administracija RS. I da tu bude smeštena zakonodavna i izvršna vlast RS,“ objašnjava Raković.
Pale će imati titulu prestonice i priznanje od strane državnih organa i Ustava RS da je tu stvorena RS.
„Dakle, kad je stvorena RS Pale su bile deo Sarajeva a Sarajevo je posle Beograda i Novog Sada bio treći po veličini srpski grad u bivšoj državi Jugoslaviji, jer je u njemu tada živelo najviše Srba. Iz tog razloga Srbi u BiH su mislili da je logično misliti da će Pale ili Sarajevo biti njihova prestonica i glavni grad RS. Jer to je bio period kad se još nije znalo kako će se dalje razvijati situacija i kako će biti rešeno pitanje Sarajeva,“ pojašnjava naš sagovornik.
Pošto je, dodaje on, pitanje Sarajeva razrešeno na štetu Srba, RS je bila primorana da zbog svojih prostornih kapaciteta sedište administracije prebaci u Banjaluku kao najveći grad u RS.
„S tim u vezi Banjaluka će biti glavni grad u kom će se odvijati zakonodavna i izvršna delatnost RS. To ne znači da se sednice Vlade RS neće povremeno održavati na Palama ili Istočnom Sarajevu. I sada Milorad Dodik ima svoju rezidenciju u Istočnom Sarajevu.
Dakle, RS će jednostavno zbog svog državnog razvoja imati i prestonicu i glavni grad,“ kaže Raković.
Nije neobični kad postoje dva centra državnosti
Dakle, kad postoje dva centra državnosti onda se, objašnjava Raković, izvrši takva raspodela da jedno mesto bude glavni grad a drugo prestonica.
„Pale su deo grada Istočnog Sarajeva. Preko Pala se tako uspostavlja srpski kontinuitet koji je postojao u Sarajevu. Proterivanjem Srba iz Sarajeva oni su nestali iz samog grada ali su ostali u rubnim delovima kao što je Istočno Sarajevo, Pale koje je bilo više izletište, a sada je postalo grad,“ napominje naš sagovornik.
U periodu građanskog rata 1992. do 1995. godine, Pale su bile privremena prestonica Republike Srpske. Tu su se nalazile političke i pravne institucije: Vlada i njeni organi, Skupština Republike Srpske i dr. U isto vreme, Pale su bile i značajan kulturni i informativni centar, s nizom kulturno-informativnih institucija, kao što su Novinska agencija SRNA, Srpska Radio-Televizija (sada Radio-Televizija Republike Srpske sa sedištem u Banjaluci). Na Palama je i proglašena Republika Srpska 1992. godine 9. januara.
