Danas su milioni ljudi širom Španije i Portugala ostali bez električne energije zbog rijetkog atmosferskog fenomena poznatog kao indukovana atmosferska vibracija.
Prema podacima portugalskog operatora elektroenergetske mreže REN (Rede Eléctrica Nacional), ekstremne temperaturne promjene u unutrašnjosti Španije izazvale su rijetke oscilacije na visokonaponskim vodovima napona 400 kV, što je dovelo do poremećaja sinhronizacije u evropskoj elektroenergetskoj mreži.
Šta je indukovana atmosferska vibracija?
Indukovana atmosferska vibracija nastaje kada vetar ili nagle promene temperature izazovu oscilacije u visokonaponskim vodovima. Ako frekvencija tih oscilacija odgovara prirodnoj frekvenciji vodiča, dolazi do rezonancije, što može izazvati pojačane vibracije. Ove vibracije mogu prouzrokovati mehanička oštećenja ili ozbiljne poremećaje u prenosu električne energije.
Iako su rizici koje velike temperaturne varijacije predstavljaju za elektroenergetske sisteme dobro poznati u industriji, problemi ovakvih razmera dešavaju se vrlo rijetko.
“Zbog promjena temperature parametri vodiča se blago mijenjaju”, rekao je Taco Engelaar, direktor kompanije Neara, koja pruža softverske usluge energetskim kompanijama, i dodao: “To stvara neravnotežu u frekvenciji.”
Georg Zachmann, viši saradnik briselskog think-tanka Bruegel, izjavio je da je sistem pretrpio “kaskadna isključenja elektrana”, uključujući i jednu u Francuskoj, kada je frekvencija mreže pala ispod evropskog standarda od 50 herca.
Posledice na elektroenergetsku mrežu
Oscilacije su izazvale poremećaje u sinhronizaciji između elektroenergetskih sistema, što je dovelo do kaskadnih kvarova u međusobno povezanoj evropskoj mreži.
U Španiji i Portugalu došlo je do prekida u snabdevanju električnom energijom, a pogođeni su i delovi južne Francuske. U Madridu je obustavljen javni prevoz i rad semafora, dok su u Lisabonu zatvorene stanice metroa.
“Nije hakerski napad”
Španske vlasti su isključile mogućnost kibernetičkog napada. Vlade Španije i Portugala održale su hitne krizne sastanke, a stabilizacija mreže mogla bi potrajati i nekoliko dana.
Poznati primer: Kolaps mosta Tacoma Narrows
Jedan od najpoznatijih primera razorne rezonancije izazvane atmosferskim uticajem dogodio se 1940. godine u američkoj saveznoj državi Vašington, kada se pod dejstvom vetra urušio most Tacoma Narrows.
Relativno slab vetar izazvao je oscilacije koje su se poklopile s prirodnom frekvencijom mosta, što je dovelo do pojačavanja vibracija i konačnog urušavanja konstrukcije. Ovaj incident je kasnije poslužio kao klasičan primer važnosti uzimanja u obzir aerodinamičkih efekata prilikom projektovanja velikih infrastrukturnih objekata.
