Dok zvaničnici iz Federacije BiH danas obilježava 1. mart kao Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine, značajan dio stanovništva u Republici Srpskoj ovaj datum ne priznaje i doživljava ga kao početak ratnih sukoba u BiH. Više od 30 godina kasnije, BiH se i dalje suočava s dubokim političkim i društvenim podjelama, a pitanje njene stvarne nezavisnosti ostaje predmet rasprava.
BiH – nezavisna država ili protektorat?
Iako se 1. mart formalno obilježava kao dan kada je Bosna i Hercegovina stekla nezavisnost, mnogi politički analitičari i građani osporavaju taj status, ukazujući na činjenicu da zemlja i danas nije u potpunosti suverena. Strani faktor i dalje ima presudnu ulogu u odlučivanju o ključnim pitanjima, prije svega kroz djelovanje visokog predstavnika koji nameće zakone, smjenjuje izabrane zvaničnike i utiče na sudske procese i rad institucija.
„O kakvoj nezavisnosti možemo govoriti kada imamo stranca koji donosi zakone, a da pritom ne postoji nikakav demokratski proces odlučivanja? Ovo nije nezavisna država, ovo je međunarodni protektorat,“ kaže građanin iz Banjaluke koji ne vidi razlog za slavlje ovog datuma.
Pogled iz Republike Srpske – 1. mart kao dan kada je počeo rat
Za mnoge građane Republike Srpske, 1. mart ne predstavlja datum za slavlje, već dan kada su bosanski muslimani krenuli u otvoreni sukob, ignorišući stav Srba u BiH. Referendum o nezavisnosti održan je 29. februara i 1. marta 1992. godine, ali bez učešća srpskog naroda, koji je već tada bio svjestan opasnosti jednostranog izlaska iz Jugoslavije.
„Mi smo tada rekli da ne želimo nezavisnost, da želimo ostati u Jugoslaviji. Naš stav je ignorisan i to je dovelo do rata. Kako da slavim dan koji je donio toliku nesreću našem narodu?“ pita se Milan, 52-godišnjak iz Bijeljine.
Za mnoge u Republici Srpskoj, 1. mart je simbol podjela, nepoštovanja volje jednog naroda i uvod u krvavi sukob koji je odnio hiljade života. „Ne priznajem ovaj praznik, jer nije moj. Ovo je dan koji su Bošnjaci sebi uzeli, bez saglasnosti Srba i Hrvata. Ako pola države ne slavi dan nezavisnosti, šta to govori o samoj državi?“ kaže Aleksandar iz Istočnog Sarajeva.
Politička podijeljenost ostaje
I danas, tri decenije nakon rata, BiH ostaje zemlja duboko podijeljena po svim osnovama. Federacija BiH slavi 1. mart kao državni praznik, dok u Republici Srpskoj taj datum ne znači ništa više od običnog dana u kalendaru. Zvaničnici iz RS-a svake godine ponavljaju da taj praznik ne priznaju, dok političari iz Sarajeva insistiraju na njegovom obilježavanju.
„Bosna i Hercegovina je država koja ne može da pronađe zajednički identitet. Praznici su samo još jedan pokazatelj koliko je društvo podijeljeno,“ kaže politički analitičar iz Banjaluke.
Dok jedni slave, drugi se sjećaju mračnog početka sukoba. Očigledno je da će 1. mart ostati datum koji ne ujedinjuje, već dodatno produbljuje razlike između naroda u BiH.
