Čitajući Vikipedijin članak o rudniku srebra u Kašinu, koji su 1344. godine otkrili ruski seljaci, kineski romanopisac Jifan primijetio je nešto fascinantno.
Kako se navodi u tom Vikipedijinom unosu, u rudniku je bilo angažovano više od 40.000 robova i oslobođenika, pruživši ogroman izvor bogatstva ruskoj kneževini Tver u 14. i 15. vijeku. U datom članku sve je opisano do nevjerovatnih detalja – čak i geološki sastav tla, struktura rudnika pa čak i proces prečišćavanja ruda.
Čitajući dugačke unose sa svim izvorima na Vikipediji, Jifan je pomislio da je na tragu izuzetno zanimljive teme i materijala za svoj novi roman. Međutim, ovaj kineski pisac uskoro dolazi do saznanja da je sve što je pročitao potpuno izmišljena istorija svijeta koji je konstruisala Viki korisnica pod nadimkom Džemao (Zhemao).
Na Vikipediji na kineskom jeziku, Džemao je napisala više od 200 članaka, od kojih nijedan nije imao uporišta u stvarnosti. Džemao je, u svakom od svojih unosa, gradila svijet potpune fikcije, koji je ostao nerazotkriven više od deceniju postojanja na Vikipediji.
Nakon konsultacija sa osobama ruskog porijekla, Jifan je saznao da hiljade stranica ili verzija knjiga na koje se Džemao pozivala – zapravo ne postoje.
Ljudi sa kojima je Jifan verifikovao Viki unose o drevnim sukobima između slovenskih država, danas su jednoglasni – nijedna od referenci na koje se Džemao pozivala ne može se pronaći u ruskim istorijskim zapisima.
“Svaki njen članak bio je toliko kvalitetan i bogat detaljima da su Viki članci na drugim jezicima, pa čak i na ruskom, bili sramotni u odnosu na njene”, napisao je Jifan na Zhihu, kineskoj verziji sajta Quora, na kojem je prošlog mjeseca podijelio svoje otkriće.
Razmjera ove, do sada neviđene prevare na Vikipediji, izašla je na vidjelo nakon što je grupa urednika dobrovoljaca i drugih korisnika Vikipedije pročešljala skoro 300 članaka koje je Džemao napisala u prethodnim godinama.
“Njen sadržaj je naizgled visokog kvaliteta, a svi unosi su međusobno povezani. Džemao je tako stvorila sistem koji je opstajao nezavisno od svega drugog, sam za sebe”, rekao je “veteran” kineske Vikipedije Džon Jip povodom ove neobične istrage.
“Džemao je sama osmislila i izvela novi način podrivanja Vikipedije”, dodaje Jip.
Jedan od njenih najdužih članaka bio je dužine “Velikog Getsbija”.
Detaljno je opisala tri tatarska ustanka u 17. vijeku koja su ostavila trajan uticaj na Rusiju, zajedno sa mapom koju je sama kreirala. U drugom unosu podijelila je i rijetke fotografije drevnih novčića, tvrdeći da ih je dobila od jednog “ruskog arheologa”.
Jedan od njenih najistaknutijih članaka o deportaciji Kineza u Sovjetski Savez dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka preveden je i na druge jezike, uključujući engleski, arapski i ruski, šireći neistine i na Vikipedije na drugim jezicima.
“Kada ispitujemo novi sadržaj, provjeravamo samo da li se radi o očiglednom plagijatu, kao i da li ima odgovarajuće izvore i reference. Džemao je dobro razumjela pravila i format Vikipedije, pa je navodila izvore koje je bilo veoma teško provjeriti”, rekao je jedan od volonterskih urednika na Vikipediji.
Da stvar bude još zanimljivija, Džemao se u svojoj prevari nije fokusirala samo na sadržaj.
Ne bi li stvorila utisak stručnjakinje sa velikim kredibilitetom u datoj oblasti, na svom korisničkom profilu navela je svoja navodna akademska postignuća, uključujući doktorsku disertaciju iz svjetske istorije na Moskovskom državnom univerzitetu. Osim toga, Džemao je sebe opisala kao kćerku kineskog diplomate stacioniranog u Rusiji, kao i da je u braku sa osobom ruskog porijekla.
U svom izvinjenju, Džemao je približila razlog svoje podvale koja je, kako kaže, “počela bezazleno”. Usljed nemogućnosti da razumije pojedine naučne članke, Džemao je sastavljala rečenice pomoću bazičnih alata za prevođenje, a praznine popunjavala sopstvenom maštom.
Ubrzo se stvar otela kontroli.
“Kao što se kaže, da biste odbranili laž, morate više lagati”, piše Džemao u svom izvinjenju.
Ubrzo nakon toga na desetine hiljada riječi u unosima na Vikipediji nepovratno su izbrisane sa ove open-source platforme.