U istoriji Balkana postoji mnogo događaja koji su obeležili period između dva svetska rata, ali jedan manje poznat je bio atentat Alije Alijagića na ministra unutrašnjih poslova Kraljevine SHS Milorada Draškovića, koji se dogodio na današnji dan 21. jula 1921. godine.
Ovaj dramatični čin, motivisan nezadovoljstvom prema represivnoj “Obznani”, ostavio je dubok trag na političkoj sceni tadašnje Jugoslavije.
Milorad Drašković je bio političar i ministar u Kraljevini Srbiji i u Kraljevini SHS. Kao ministar unutrašnjih poslova napisao je Obznanu – odluku državnog vrha Kraljevine SHS da 29. decembra 1920. godine zabrani rad Komunističke partije Jugoslavije.
“Obznana” je bila serija uredbi koje je Kraljevina SHS donela s ciljem suzbijanja komunističkog pokreta. Ove represivne mere uključivale su hapšenja, zabrane delovanja i oštre kazne za sve one koji su se smatrali pretnjom za državni poredak. Mnogi su smatrali da su te mere bile previše brutalne i da su gušile osnovne ljudske slobode.
Drašković na meti komunista
Nakon donošenja “Obznane”, Drašković je postao meta radikalnih komunista. Posle neuspelog atentata u Beogradu 3/4. maja 1921. godine i jedne zavere omladinaca otkrivene u Zagrebu (Mišić, Šnajder, Stilinović), čije je vinovnike sud oslobodio, povukao se iz Vlade 18. jula 1921. godine.
Tri dana kasnije ubio ga je, tokom lečenja u Delnicama, u Gorskom kotaru, pripadnik komunističke grupe “Crvena pravda” Alija Alijagić.
Pripadnici Crvene pravde s leva na desno: Alija Alijagić, Nikola Petrović, Rodoljub Čolaković, Stevo Ivanović i Dinko Lopandić.
Alijagić je prišao klupi na kojoj je sedeo Drašković i u njega ispalio nekoliko hitaca. Jedan metak pogodio ga je u podlakticu, a drugi pravo u srce.
Alijagić osuđen na smrt
“Crvena pravda” je bila ilegalna komunistička organizacija koju je februara 1921. godine u Zagrebu osnovala grupa članova Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Oni su bili nezadovoljni zbog donošenja Obznane, kojom je decembra 1920. godine bio zabranjen rad Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), i u želji da se osvete vlastima odlučili su se za “individualni teror”.
“Bivši ministar unutrašnjih dela Milorad Drašković bavio se sa svojom porodicom na lečenju u kupatilu Delnice u Hrvatskoj. Juče pre podne je išao u redovnu šetnju sa svojim detektivom, kada ga je u 10 sati i 15 minuta susreo neki čovek po izgledu radnik, te pucao na njega iz revolvera. Ministar je odmah pao i posle nekoliko sekundi već i izdahnuo. Detektiv je pošao u poteru za atentatorom, pucao nekoliko puta za njim i lako ga ranio. Na taj način uspeo je da ga uhvati. Atentator je Alija Alijagić, 22-godišnji stolarski pomoćnik, nadležan u Bosni, komunista”, pisali su tada beogradski mediji.
Alija Alijagić rodio se 1896. godine u Bijeljini u muslimanskoj begovskoj porodici kojoj je oduzeta imovina. Završio je stolarski zanat i već se u mladosti (sa 16 godina) uključio u sindikalni pokret. Početkom Prvog svetskog rata mobilizovan je u austro-ugarsku vojsku, a tokom rata kažnjavan je zbog neposluha i demonstriranja protiv životnih uslova u vojsci.
Nakon rata (1919. godine) postaje član Socijalističke radničke partije Jugoslavije, a nakon Obznane stupa u redove levičarske radikalne grupe Crvena pravda, koja se zalagala za provođenje terora nad donositeljima antikomunističkih zakona u Kraljevini SHS.
Nakon atentata na Draškovića, Alijagić je uhapšen i sproveden u Zagreb, u kojem je 1922. godine osuđen na smrt i obešen 8. marta iste godine. Na sudskom su procesu, uz Alijagića, bili optuženi i još neki članovi Crvene pravde, poput Rodoljuba Čolakovića, poznatog jugoslovenskog političara i osnivača sarajevskog lista Oslobođenje.
Atentator cenjen u SFRJ
Alijagićev grob ubrzo je postao okupljalište mladih komunista, pa je kraljevska policija 1925. godine ekshumirala njegovo telo i ponovo ga sahranila u selu Turija pokraj Bihaća.
Posle Drugog svetskog rata Alijagiću je u Delnicama podignut spomenik, a ulice i škole širom Jugoslavije po njemu su dobile ime. U njegovoj rodnoj Bijeljini od 1974. do 1992. godine Centar za usmereno obrazovanje mašinske i elektrotehničke struke nosio je naziv Srednjoškolski centar “Alija Alijagić”.
