Poslanik Begija Smajić u Narodnoj skupštini je izjavila da je „Vojska Republike Srpske počinila zločin genocida u Srebrenici“, boračka udruženja, javnost i parlamentarci traže izvinjenje ili odgovornost, ali bez obzira na to što je krivicu generalizovala na cijelu Vojsku, Smajićevu od zatvora štiti poslanički imunitet i nedorečen Krivični zakonik RS.
Narodna skupština je proteklog ljeta dopunila Krivični zakonik novim članom koji se odnosi na „povredu ugleda Republike Srpske i njenih naroda“. Te izmjene su stupile na snagu.
U njima se prijeti kaznom zatvora u slučaju da neko uvrijedi Republiku, njenu zastavu, grb, amblem ili himnu. Bivša VRS se nigdje posebno ne pominje.
– Ko javno izloži poruzi, preziru ili grubom omalovažavanju Republiku Srpsku, njenu zastavu, grb, amblem ili himnu, kazniće se kaznom zatvora do tri godine. Ako je djelo iz stava 1. ovog člana izvršeno na način da se Republika Srpska označi kao agresorska ili genocidna tvorevina ili njeni narodi agresorskim ili genocidnim, učinilac će se kazniti kaznom zatvora od šest mjeseci do pet godina – piše u KZ RS.
Dalje, ako je pomenuto krivično djelo počinilo službeno ili odgovorno lice ili lice u institucijama vlasti ili organu koji se finansira iz javnog budžeta (kao što je u slučaju Begije Smajić), kazniće se kaznom zatvora od dvije do deset godina.
Međutim, u Zakonu o imunitetu RS piše da „poslanici u Narodnoj skupštini i članovi Vijeća naroda neće biti krivično ili građanski odgovorni za bilo koji postupak izvršen u okviru njihovih dužnosti u zakonodavnim organima Republike Srpske“.
Zakon još kaže da se na imunitet mogu pozvati u bilo koje vrijeme za postupke izvršene u okviru njihovih dužnosti u navedenim institucijama, ali se on „ne može smatrati opštom preprekom za krivično gonjenje ili pokretanje parničnog postupka“.
– Ukoliko u toku krivičnog postupka lice izjavi da je postupak koji je osnova za pokretanje krivičnog postupka izvršen u okviru njegovih dužnosti, to pitanje će se raspraviti i rješavati odlukom nadležnog suda – piše u Zakonu o imunitetu koji je svojevremeno nametnuo OHR.
Republičko javno tužilaštvo RS i Okružno tužilaštvo Banjaluka pitali smo da li u diskusiji Smajićeve ima elemenata za pokretanje istrage, da li su dobili prijavu protiv nje, odnosno da li tužilaštva u ovakvim prilikama mogu da reaguju po službenoj dužnosti.
Za sada, odgovor smo dobili iz Okružnog tužilaštva i u njemu piše: Iz izjave poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske, Begije Smajić, a kako navodite u vašem upitu, “Vojska RS osuđena za zločin genocida u Srebrenici”, ne proizilazi postojanje elemenata krivičnog djela Povreda ugleda Republike Srpske i njenih naroda iz člana 280a KZ RS.
Pokušali smo da čujemo izjavu i Begije Smajić, ali nije odgovorila na naše pozive ni poruku. Poslanik SDS Ivanka Marković, inače stručnjak za oblast krivičnog prava, kaže da nije bila u skupštinskoj sali u vrijeme kada je Smajićeva imala spornu diskusiju, pa iz tog razloga ne može ni da je komentariše.
Vitomir Popović, univerzitetski profesor prava, tvrdi da Begija Smajić može da odgovara za izgovorene riječi „jer je vrijeđanje ugleda Vojske RS zapravo vrijeđanje ugleda Republike Srpske“.
– U zakonu ne piše vojska, ali se pod Republikom Srpskom smatra bilo koja njena institucija – kaže Popović za Srpskainfo.
Međutim, on upozorava da je za odgovornost Smajićeve neophodno da joj bude oduzet imunitet od krivičnog gonjenja.
– Njen osnovni cilj jeste da isprovocira Srbe, ako je to moguće – da ih ponizi, da dignu što više prašine, a da ona onda kuka i žali se međunarodnoj zajednici kako kao poslanik ne može da kaže u parlamentu ono što hoće, pa makar to bila krajnja uvreda naroda i Vojske – zaključuje Popović.
Advokat Aleksandar Jokić, citirajući odredbe Zakona o imunitetu RS, smatra da je Begija Smajić, to što je uradila, uradila u svojstvu narodnog poslanika.
– I vrlo jednostavno bi to dokazala da je sve radila u sklopu obavljanja te dužnosti, iako imunitet nije opšta prepreka od krivičnog gonjenja. To znači da bi odgovarala, primjera radi, ako nekog na ulici ubije automobilom, ali ne može da krivično odgovara za ono što kaže u skupštini kao poslanik. To znači ta opšta odredba, odnosno da sud odlučuje – kaže Jokić za Srpskainfo.
Postavlja se pitanje šta znači da sud odlučuje o imunitetu. Da li to znači da mora da bude formiran predmet, podignuta optužnica, da bi se stiglo do suda?
– Ne mora, zavisi u kom trenutku se pozove na imunitet. Može i eventualno tužilaštvo da utvrdi da ona ima imunitet, pa da ne podigne optužnicu. Može i sud prilikom potvrđivanja optužnice utvrditi, ili nakon prethodnih prigovora… Ali, obično se na početku postupka to kaže i, ako nema primjedbi, sud to usvoji. Međutim, sud mora procijeniti da li je to djelo koje je obuhvaćeno imunitetom ili ne. Da li je to uradila kao poslanik ili kao građanin. Ogroman je spektar djela koja ne potpadaju pod odredbu o imunitetu – zaključuje Jokić.
Podsjećamo, povod za spornu izjavu Smajićeve bilo je to što je poslanik Nebojša Vukanović na sjednicu NSRS došao u maskirnoj košulji bivše VRS. Mada je njegov cilj bio da isprovocira vlast jer je „odustala“ od ponovnog formiranja vojske, više reakcija je stiglo sa bošnjačke strane.
Prvo je reagovao Ćamil Duraković iz Srebrenice, a nakon što mu je Vukanović odgovorio, replicirala je Smajićeva: „On (Duraković) je juče istakao samo svoje nezadovoljstvo, kao i nezadovoljstvo svih žrtava Srebrenice, što ste obukli uniformu Vosje Republike Srpske, koja je osuđena za zločin genocida u Srebrenici“.
Kao što je poznato, za zločin u Srebrenici osuđen je kompletan ratni politički i vojni vrh RS, kao i nižerangirani funkcioneri i pojedini vojnici, ali ni u jednoj presudi nije presuđeno Vojsci RS. Da stvar bude gora, Smajićevu reakciju podržali su brojni istomišljenici na društvenim mrežama, dok su je pojedini mediji u Sarajevu pokušali predstaviti kao žrtvu, samo zbog toga što je javnost u Srpskoj od nje tražila izvinjenje ili da odgovara pred zakonom.