Zapadne sankcije, pogotovo one američke, sve više postaju jedan oblik modernog ratovanja protiv neposlušnih ili što bi rekao vojni teoretičar Karl fon Klauzevic – nastavak politike drugim sredstvima, pritiscima i ucjenama, ali će u slučaju “kažnjavanja” visokih zvaničnika Srpske ostati bez efekta.
Smatraju ovo sagovornici “Glasa Srpske”, analizirajući sankcije koje je Kancelarija za kontrolu imovine stranaca (OFAC) Ministarstva finansija SAD, početkom ove sedmice uvela za još četiri visoka zvaničnika Srpske, koji uprkos tome ističu da ih to neće pokolebati u njihovom djelovanju koje ne izlazi izvan okvira Ustava i Dejtonskog sporazuma.
Nakon što se na ovoj američkoj crnoj listi tokom prošle godine našao predsjednik Srpske Milorad Dodik, potom i ministar zdravlja i socijalne zaštite RS Alen Šeranić, SAD su odlučile da na nju uvrste i srpskog člana Predsjedništva BiH Željku Cvijanović, premijera Radovana Viškovića, predsjednika Narodne skupštine Nenada Stevandića i ministra pravde Miloša Bukejlovića. Tako se cijelo najviše rukovodstvo Srpske našlo pod američkim sankcijama.
Kako je obrazloženo iz OFAC-a, sankcionisana četvorka je direktno odgovorna za “podsticanje donošenja zakona u Narodnoj skupštini Republike Srpske kojim su odluke Ustavnog suda BiH proglašene neprimjenjivim u Srpskoj, što predstavlja otvoreni čin rušenja Dejtonskog mirovnog sporazuma”.
OFAC je do sada, otkad je na snazi takozvani zakon Magnitski, uveo sankcije za ukupno 169 pojedinaca i kompanija sa balkanskih prostora, a na ovoj crnoj listi trenutno se nalazi ukupno 16 imena iz BiH, obuhvaćenih izvršnom uredbom 14033 o blokadi imovine u ovoj državi.
Na njoj su i Marinko Čavara, Diana Kajmaković, Osman Mehmedagić, Fadil Novalić, Asim Sarajlić, Dragan Stanković, Gordana Tadić, pokojni Slobodan Stanković, preduzeće “Integral inženjering” iz Laktaša, ali i Alternativna televizija.
Pomenuti zakon usvojen je 2012. godine, a u njegovom obrazloženju navedeno je da predstavlja “odgovor na kršenje ljudskih prava i korupciju”. On dopušta SAD da uvedu sankcije političarima, državnim službenicima i drugim licima za koje američka administracija procijeni da su “nešto uradili”.
Bivši diplomata Vladislav Jovanović kaže da su svi ovi dokumenti usvojeni samo s jednim ciljem, koji nema nikakve veze s navedenim – da bi se napravio alibi za političko nasilničko djelovanje i kažnjavanje svih onih koji nisu na fonu trenutne američke spoljne politike.
– To je u stvari njihov politički bič kojim se svete neposlušnima. Nastoje ih na ovaj način politički izolovati, etiketirati. Oslanjaju se na svoje mišiće i ponašaju kao kauboji. Ali to nije najbolji performans jedne zemlje koja pokušava da se u svetu predstavi za demokratsku. Velike sile ne bi trebalo da na ovaj način pokazuju svoju moć, ekonomskim, političkim, pa i fizičkim tlačenjem drugih – kaže za “Glas Srpske” Jovanović.
Smatra da se radi o oblicima političkog djelovanja koji nisu u skladu sa međunarodnim pravom. Navodi i da su nove sankcije za četiri visoka zvaničnika Srpske, zbog navodnog potkopavanja Dejtonskog mirovnog sporazuma licemjerne, jer upravo su američki zvaničnici, ali i razni visoki predstavnici najviše uradili na njegovoj demontaži.
– Sad se kažnjavaju ljudi koje se zalažu za njegovu doslednu primenu, onako kako je on napisan i usvojen, a ne kako ga neki pokušavaju tumačiti. Od belog pokušavaju napraviti crno. To je klasični oblik nasilja nad činjenicama, koji ne može biti prihvatljivim onima koji i dalje imaju osećaj odgovornosti zajedničkog života s drugim ljudima, narodima. Blaćenje nekoga i izopštavanje ne može nikom dobro doneti. Ne može ni rešiti probleme, već samo dodatno zakomplikovati. Oni na ovaj način u stvari šalju poruku da nije dozvoljen nikakav otpor rešenjima koja oni nameću – kaže Jovanović.
Navodi da se ove sankcije sigurno mogu dovesti i u vezu sa odlukom američkog predsjednika Džoa Bajdena, donesenom početkom juna ove godine, da produži važenje naredbe o vanrednom stanju na zapadnom Balkanu, jer su na ovim prostorima navodno “ugroženi nacionalni interesi Amerike, od strane pojedinih političkih subjekata”.
– Na taj način javno pokazuju da neće odustati od ideje da pod svoju kontrolu stave prostore zapadnog Balkana. Oni su im sada posebno interesantni zbog zaoštrenih odnosa sa Rusijom i uopšteno sa istokom, jer se crtaju neke nove mape uticaja. Balkanski prostori su u Vašingtonu i Pentagonu označeni kao zona američkog uticaja. Produženjem ove naredbe pokušava se narušiti normalnost u BiH, koja nikako ne odgovara SAD i njihovim hegemonističkim geopolitičkim ciljevima. To, u ostalom, možemo videti i na primeru KiM. Međunarodno pravo se gazi – poručio je Jovanović.
Slično mišljenje dijeli i profesor Pravnog fakulteta u Banjaluci, stručnjak za međunarodno pravo Vitomir Popović, ističući da su sankcije nažalost postale standard ponašanja u međunarodnim odnosima.
– Amerika više nije u poziciji da diktira uslove. Zbog toga i koriste sankcije kao novo oružje, da bi ove prostore održali pod svojom kontrolom. Prvo su nas bombardovali osiromašenim uranijumom, a sada sankcijama. Krajnji cilj je ulazak BiH u NATO. Šta će biti sa ljudima s ovih prostora, njih ne interesuje. Ali, mislim da je sve ovo pucanj u prazno te da će Srpska naći izlaz iz ove situacije, jer nisu SAD jedina zemlja u svijetu. Mislim da i ovo najbolje ilustruje da mi nismo prirodni američki saveznici. Oni nas sigurno tako ne doživljavaju, naprotiv – kaže Popović.
Kada su u pitanju sankcije, kao vrsta represalije, kojom se kažnjavaju određene države, kompanije ili pojedinci, Popović kaže da one postoje u međunarodnom pravu, ali isto tako je jasno definisano da one moraju biti u skladu sa mnogobrojnim poveljama Ujedinjenih nacija. Do sada je, kako je istakao, u mnogo navrata pokazano da su one bile u suprotnosti sa međunarodnim pravom.
– Zapadne zemlje, predvođene SAD, godinama otvoreno i na najgrublji mogući način gaze po međunarodnom pravu. Oni ovaj mehanizam zloupotrebljavaju i koriste kao buzdovan, za obračun s onima koji im se iz nekog razloga nađu na putu. Onog dana kada je NATO, odnosno Amerika bombardovala Jugoslaviju, krenuo je otvoreni sunovrat međunarodnog prava. Situacija se, međutim mijenja. Njihovo vrijeme polako prolazi, prohujalo s vihorom – navodi Popović, koji je i sam jedno vrijeme, od 1993. do 1994. godine, bio na jednoj od američkih crnih lista, s koje je naknadno skinut.
Rezolucija
Savjet UN za ljudska prava podržao je u aprilu ove godine velikom većinom osudu dosadašnjih zapadnih sankcija. Za ovaj dokument su glasale 33 zemlje, dok su protiv bile SAD, Velika Britanija, zemlje članice EU, Gruzija i Ukrajina. Većina zemalja članica ovog savjeta snažno je ovom prilikom osudila nastavak jednostrane primjene restriktivnih mjera kao oruđa pritiska, uključujući političke i ekonomske sankcije protiv bilo koje zemlje, posebno protiv najmanje razvijenih zemalja i država u razvoju, s ciljem sprečavanja ovih država da slobodnom voljom odlučuju o svojim političkim, ekonomskim i društvenim sistemima.
