Bosna i Hercegovina se nalazi u najvećoj političkoj krizi poslije Dejtona zbog postojanja prijetnje sukobima nakon što je bivši visoki predstavnik Valentin Incko nametnuo amandman o negiranju genocida u Srebrenici u Krivični zakon BiH, a EU iza scene aktivno radi da riješi ovaj problem, piše ugledni britanski “Guardian”.
Ovo je prvi put da jedna ugledna publikacija piše da su i u evropskim metropolama svjesni da je bivši visoki predstavnik, pored domaćih političkih lidera s obje strane, suodgovoran za najnoviju krizu jer je, kako piše “Guardian”, odluku donio bez konsultacija sa međunarodnom zajednicom i domaćim akterima, i to zadnjeg dana svog mandata.
Koristeći informacije koje su juče procurile u javnost o navodnim izvještajima koje su šef Kancelarije EU u BiH Johan Zatler i evropski komesar za proširenje Oliver Varhelji slali u Brisel, “Guardian” piše da je Varhelji, za kojeg ukazuje da je blizak mađarskom premijeru Viktoru Orbanu, uspio nagovoriti Milorada Dodika, srpskog člana Predsjedništva BiH, da na period od šest mjeseci odgodi primjenu zakona o izlasku iz pravosuđa, indirektnih poreza i odbrane na nivou BiH, a da se u međuvremenu pokuša pronaći rješenje.
Milorad Dodik, srpski član Predsjedništva, juče je na pres-konferenciji demantovao ovu informaciju. On je potvrdio da je sastanka s Varheljijem bilo, ali da je on na tom sastanku evropske zvaničnike informisao da će Republika Srpska uraditi to što je naumila, iako su oni, kako je rekao, tražili da se od toga odustane.
Dodik je rekao da je očigledan pritisak i ljutnja u Sarajevu na Srbiju, Hrvatsku, Sloveniju, pa sad i na Mađarsku zbog razumijevanja za stavove RS. U javnosti u Sarajevu ovaj Varheljijev potez je protumačen kao stajanje na stranu Dodika, što se ne može reći iz raspoloživih dokumenata. Iz dokumenata se vidi da je Brisel osudio zaključke Narodne skupštine RS, a to su evropski zvaničnici više puta i javno ponovili, ali su istovremeno svjesni da je kriza počela Inckovom odlukom, koja je pokrenula lavinu događaja koji su uslijedili pa su shvatili da se politička temperatura mora spustiti.
Željka Cvijanović, predsjednica RS, je curenje ovog dokumenta nazvala specijalnim ratom protiv RS koji Sarajevo prenosi na međunarodni nivo.
“Ako je bilo gdje Varhelji rekao da je Incko pokrenuo ovu krizu u BiH, onda samo mogu reći da on uopšte nije usamljen u toj tvrdnji, jer smo takvo mišljenje čuli od mnogih i evropskih i neevropskih zvaničnika”, istakla je Cvijanovićeva za Srnu, komentarišući “Guardianov” članak. Ona je indirektno ukazala da je ovaj dokument procurio nakon što se Mađarska javno zauzela da će uložiti veto na sankcije Dodiku, te je dodala da je kritika koja je uslijedila usmjerena i protiv Mađarske, a ne samo RS.
“Propustili su da primijete da region priča o ‘Otvorenom Balkanu’ i ekonomskom povezivanju, a da samo u Sarajevu pričaju o nekom sukobu”, zaključila je ona.
Faris Kočan, istraživač na Fakultetu političkih nauka u Ljubljani i ekspert za evropske integracije zapadnog Balkana, kaže za “Nezavisne novine” da ovaj dokument nije iznenađenje s obzirom na to da su, kako kaže, i Varhelji i Orban bliski Dodiku, ali i da je Varhelji u pravu jer je Inckov zakon započeo ovu političku krizu.
“Možda je sad došlo vrijeme da EU razgovara u Briselu sa predstavnicima BiH o potrebnim reformama, kojim bi prestalo funkcionisanje OHR-a, i da onda te reforme veže na jasan akcioni plan za evropske integracije BiH. To bi vjerovatno bio jedini korak kojim bi EU izbjegla da sama postane dio svih tih tenzija”, rekao je Kočan.
